{ يوم } الخ بدل من يوم ينادى الخ { يسمعون } اى الارواح وقيل الاجساد لانه يمدها أربعين سنة كما فى عين المعانى { الصيحة } وهى صيحة البعث التى هى النفخة الثانية والصيحة والصياح الصوت بأقصى الطاقة { بالحق } متعلق بالصيحة على انه حال منها والعامل فى الظرف مايدل عليه قوله تعالى { ذلك } اين روز { يوم الخروج } من القبور وهو من اسماء يوم القيامة وسمى يوم العيد يوم الخروج ايضا تشبيها به والمعنى يوم يسمعون الصيحة ملتبسة بالحق الذى هو البعث يخرجون من القبور الى المحاسبة ثم الى احدى الدارين اما الى الجنة واما الى النار قال فى كشف الاسرار جون اين ندا در عالم دهد درخلق اضطرار افتدآن كوشتهاى وبوستهاى بوسيده واستخوانها ريزده خاك كشسته وذره ذره بهم برآميخته بعضى بشرق بعضى بغرب بعضى به بربعضى به بحر بعضى كركان خودره وبعضى مرفان برده همه باهم مى آيد وذره ذره بجاى خود باز ميشود هرجه درهفت اقليم خاكى جانور بوده ازابتدآء دور عالم تاروز رستاخيز همه باهم آيدتنها راست كردد وصورتها بيدا شود اعضا واجزاى مرتب ومركب كردد ذره كم منه وذره بيش نه موى اين بان نياميزد وذره ازان به اين نه يوندد آه صعب روزى كه حشر ونشرست روز جزاء خير وشرست ترازوى راستى آو يخته كرسىء قضا نهاده بساط هيبت باز كسترده همه خلق بزانو در آمده كه { وترى كل امة جاثية } دوزخ مى غردكه { تكاد تميز من الغيظ } زبانية درعاصى آويخته كه { خذوه فغلوه ثم الجحيم صلوه } هركس بخود در مانده واز خويش وبيوند بكريخته { لكل امرىء منهم يومئذ شأن يغنيه } آورده اند كه بيش از آمدن خلق ازخاك جبريل وميكائيل بزمين آيند براق مى آرندوحله وتارج ازبهر مصطفى صلوات الله عليه واز هول آنروز ندانندكه روضه سيد كجاست از زمين مى برسند وزمين ميكويد من ازهول رستا خيز ندانم كه دربطن خود جه دارم جبريل بشرق وغرب همى نكرد ازآنجاكه خوابكاه سيدست نورى برآيد جبريل آنجا شتابد سيد علام صلوات الله عليه ازخاك برآيد جنانكه درخبرست انا اول من تنشق عنه الارض اول سخن اين كويد اى جبرائيل حال امتم جيست خبر جه دارى كويد اى سيد او تو برخاسته ايشان درخاك اند اى سيد توحله دربوش وتاج بر سرنه وبر براق نشين وبمقام شفاعت رو تاامت در رسند مصطفى عليه اسلا مهمى رودتا بحصرت عزت سجده آرد وحق راجل جلاله بستايد وحمد كويد از حق تعالى خطاب آيدكه اى سيد امروزنه روز خدمت است كه روز عطا ونعمت است نه روز سجود است كه روز كرم وجودست سر بردار وشفاعت كن هرجه تو خواهى آن كنم تودر دينا همه آن كردى كه مافر موديم ما امروز ترا آن ديهم كه توخاواهى { ولسوف يعطيك فترضى } قال المولى الجامى فى سلسلة الذهب
سويم افكن زمرحمت نظرى باز كن بر رخم زفضل درى
اب بجنبان بى شفاعت من منكر در كناه وطاعت من
مانده ام زير بار عصيان بست افتم ازباى اكر نكيرى دست
رحم كن برمن وفقيرىء من دست ده بهر دستكيرىء من